نوروز در زنگبار سفره هفت سین
نوروزخوانی
نوروز خوانی یا بهار خوانی یا نوروزی، گونه‌ای از آواز خوانی است که در گذشته در ایران رواج داشته‌است. در حال حاضر رواج این گونه آواز خوانی جایگاه خویش را ازدست داده است در نوروز خوانی افرادی که به آن‌ها نوروز خوان گفته می‌شود پیش از آغاز فصل بهار به صورت دوره‌گردی به شهرها و روستاهای مختلف می‌روند و اشعاری در مدح بهار یا با ذکر مفاهیم مذهبی به صورت بداهه یا از روی حافظه می‌خوانند. این اشعار اکثرأ به زبان‌های فارسی و ترکی بود. این اشعار بیشتر بصورت ترجیع بند بوده و توسط یک یا چند شخص همزمان خوانده می‌شود. نمونه این اشعار برای مدیر دبستان بشرح ذیل بود
نوروز نوباز آمده کارجهان ساز آمده بلبل وپرواز آمده عیدی بده تا من برم بهر مدیر محترم
خانه‌تکانی
خانه‌تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم بیشتر مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. در این آیین، تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز گردگیری، شستشو و تمیز می‌شوندین آیین در جای حای کشورعزیزمان ایران، برگزار می‌شود
دید و بازدید عید یکی از سنت‌های نوروزی است که در بیشتر کشورهایی که آن را جشن می‌گیرند، متداول است. در برخی از مناطق، یاد کردن از گذشتگان و حاضر شدن بر مزار آنان در نوروز نیز رایج است.
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
علی با ذوالفقار آمد خوش آمد
علی با ذوالفقار آمد خوش آمد
سیزین بو تازه ایلیز موبارک
سال نو برای شما مبارک باشد
آیوز ایلیز هفته ز گونوز موبارک
ماه و سال و هفته و روزتان مبارک
اشعاری که تکم چی های در ارتباط با این رسم می خواندند، با توجه به محتوای مفاهیم آن ها کارکرد موضوع را تا حدودی به جوامع دامداری نزدیک تر می کند.
تکم چی ها معمولا" دو نفر از اقشار پایین جامعه می شدند، : این افراد، گاهی از ساکنان خود روستا و گاهی نیز از سایر روستاهای در محل حضور پیدا کرده و به اجرای رسم می پرداختند.
تکم چی ها به طور نمادین بزی را از جنس پارچه یا قطعات چوبی ساخته و پوست بزغاله ای سیاه رنگ (مخصوص حوزه ترک زبانان آذربایجان غربی ,اردبیل) را هم بر روی آن کشیده و دو شاخ نیز بر سرش تعبیه می کردند. پارچه ای سرخ رنگ نیز بر روی کمر آن می انداختند. از زیر شکم دسته ای چوبی بر آن تعبیه کرده و آن را از سوراخ تخته مستطیل شکل عبور داده و در نتیجه، امکان حرکت و رقصاندن آن برای تکم چی میسر می شد.
تکم چی به اتفاق همراه خود (توربا چَکن/ توبره کش) وارد روستا شده و از یک سوی ده، شروع به اجرای مراسم می کرد. روستاییان و بچه ها دنبال آن ها به راه می افتادند و به اتفاق کوچه به کوچه و منزل به منزل روستا را می گشتند. تکم چی در حالی که بز نمادین چوبین (تَکَه) را می رقصاند. صدای زنگوله و اصابت پاهای ثابت آن به سطح تخته همراه با سرودن اشعار دلنشین، حالت خاصی به نحوه اجرای این مراسم می داد. اشعاری مانند نمونه های زیر که در نقاط مختلف (استان آذربایجان غربی) تقریبا" دارای صورت های مشابهی است.
بو تَکَه آختا تَکَه (این بز، بز نر اخته شده است)
بوینوندا وار نوخدا تَکه (ریسمانی بر گردن دارد)
قیرچا قیرچا چَپیش لر (بزهای کوچولو کوچولو)
یاوشانین باشین دیش لَر (سر یاوشان (1) را به دندان می گیرد)
گئدر یایلاخدا اوتلار (تکه برای چریدن به ییلاق می رود)
گَلَر آراندان قیشلار (و برای قشلاق به آران(2) می آید)
یاخچی اولار قویونون آغی (میشی که از نوع سفید باشد بهتر است)
گئدر دولانیر داغی (برای گردش به کوه می رود)
قاری لار توتار یاغی (پیرزنان روغن می گیرند)
گَلین لَر یی یر قویماغی (عروس خانم ها کاچی می خورند)
ایللاه کی قیقاناغی (خصوصا" خاگینه اش را)
و...
در نمونه ای دیگر تکم چی می گوید:
بو تکه اویون ائلر (این بز نر می رقصد)
قوردوینان اویون ائلر (با گرگ می رقصد)
ییغار آرانین (گیلانین) دویوسون (برنج گرمسیر (گیلان) را جمع می کند)
چوبانین تویون ائلر (عروسی چوپانش را می گیرد) با شماره
تکَه گَلدی هاوادان (تکه از آسمان آمد)
بیر دونی وار یِئل گاوادان (پیراهنی دارد که چون باد تکان می خورد)
خانیم تکه نین پایین گَتیر (خانم جان سهم تکه را بیاور)
خانیم ائوین اولسون آوادان (الهی که خانه آباد شوی)
تکم چی ها با خواندن این اشعار به نوبت مقابل یک یک منازل می ایستادند و کدبانوی منزل در را بر روی آن ها می گشود، تصریح می کند: طبق رسم معمول مقداری قند، چای، بلغور، نان، روغن یا مبلغی پول و... به ایشان داده و راهی شان می کردند. نهایتا" مواد جمع آوری شده را بین خود تقسیم کرده و به این ترتیب برای مدتی مایحتاج خود را تامین می کردند.
اگر چه این رسم در ایام نزدیک به نوروز اجرا می شد، اما به نظر مضامین ابیات سروده شده در آن، خصوصاً در آذربایجان غربی توصیف کننده زندگی با مبنای معیشت دامداری است، چرا که رسم یاد شده اغلب در جوامعی که مبنای معیشت آن ها بر پایه دامداری است بیشتر اجرا می شد تا جوامع کشاورزی.
با این حال شاید بتوان گفت، همزمانی این رسم با نزدیک شدن به ایام نوروز و اجرای آن در (اسفند ماه) و یا اوایل سال نو به منظور زایش دوباره طبیعت، برکت آوری و در نهایت جمع آوری آذوقه توسط این اشخاص و به نوعی پیشواز از نوروز برای ادامه حیات و زندگی در روزهای آینده سال بی ارتباط نباشد.
این رسم در همایش شورای عالی ثبت میراث فرهنگی کشور در اوایل سال 1390 با شماره 30 در ردیف فهرست میراث معنوی ناملموس به صورت منطقه ای به ثبت رسید که حفظ و احیا آن از وظایف میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
http://www.folder98.com/images/69572275296979528879.jpg
http://www.folder98.com/images/98907262530674247963.jpg
http://www.folder98.com/images/32577184194478554925.jpg
http://www.folder98.com/images/65409541884814243763.jpg
